Ynglŷn â Llenyddiaeth Cymru
Llenyddiaeth Cymru yw'r cwmni cenedlaethol ar gyfer datblygu llenyddiaeth. Mae'n gweithio gydag awduron, yn bennaf, i ddatblygu llenyddiaeth a chreu Cymru lle mae llenyddiaeth yn grymuso, yn gwella ac yn bywiogi bywydau. Mae tair elfen i hyn: cyfranogi (yn cynnwys gweithdai, ymweliadau ag awduron ac ymgysylltu â'r cyhoedd), datblygu awduron (cefnogi awduron newydd sy'n ceisio symud ymlaen yn y diwydiant, a darparu cyfleoedd i awduron mwy sefydledig symud ymlaen ymhellach) a diwylliant llenyddol Cymru (hyrwyddo awduron o Gymru yng Nghymru ac yn rhyngwladol, sy'n cynnwys gwobr flynyddol Llyfr y Flwyddyn).
Roedd y wefan yn rhan o ymgyrch Blwyddyn Chwedlau Croeso Cymru, a oedd yn dathlu chwedlau Cymru o bob lliw a llun, o chwedlau llenyddol i dirweddau chwedlonol. Mae ein gwefan, sy'n bodoli o hyd, yn canolbwyntio ar chwedlau llenyddol Cymru. Mae'n cynnwys map rhyngweithiol sydd, o glicio arno, yn dangos i chi fythau, llên gwerin a chwedlau lleol o Gymru sy'n gysylltiedig â'r pwynt daearyddol hwnnw. Mae'n rhannu mythau a chwedlau, fel Morwyn y Llyn yn Llyn y Fan Fach, a phethau neu lefydd sy'n ymwneud ag awduron o Gymru, fel tŷ cychod Dylan Thomas.
Roeddem am wneud mwy gyda chwedlau Cymru, o bosibl drwy wneud gêm fideo
Mewn eiddo ffantasi mawr, mae yna lawer o ddylanwad Celtaidd. Fodd bynnag, nid ydynt o reidrwydd yn gysylltiedig â'r ffynonellau gwreiddiol, boed yn fythau neu lenyddiaeth Gymreig neu Wyddelig, neu debyg. Roeddem yn meddwl am sut i gael pobl i ymgysylltu â'r mythau hynny, ac roeddem yn meddwl y byddai gemau fideo yn faes diddorol i’w archwilio nad oeddem wedi gweithio ynddo o'r blaen.
Mae chwarae fideos yn gyfrwng enfawr sy’n tyfu sy'n croestorri â llenyddiaeth. Mae llawer o ysgrifennu mewn gemau fideo; maent yn cynnwys adrodd straeon, er eu bod yn rhyngweithiol ac yn cael eu hadrodd yn wahanol iawn. Mae gemau fideo ffantasi mawr eisoes fel The Witcher, sy'n cynnwys mythau a chwedlau Dwyrain Ewrop, felly roeddem yn teimlo y byddai cael gêm a ysbrydolwyd yn uniongyrchol gan chwedlau Cymru yn gorgyffwrdd yn naturiol.
Cyn inni ystyried adeiladu gêm, roeddem am wneud gwaith ymchwil
Roeddem yn teimlo bod angen i ni ddarganfod mwy am sut beth yw datblygu gemau, sut mae datblygwyr yn adrodd straeon trwy gemau, sut maen nhw'n cynnig syniadau ar gyfer gemau yn seiliedig ar straeon a ble mae adrodd straeon yn ffitio o fewn y biblinell datblygu gemau fideo.
Roeddem hefyd eisiau gwybod mwy am y cynulleidfaoedd sy'n chwarae gemau fideo ffantasi, gan gynnwys cynulleidfaoedd rhyngwladol; roeddem am wybod yr hyn y mae ganddynt ddiddordeb ynddo, pa elfennau o gêm sydd bwysicaf iddyn nhw a pha mor bwysig yw’r stori sy’n cael ei hadrodd. Roeddem am ddarganfod pa mor ymwybodol oeddent o fythau Cymreig neu bethau a ysbrydolwyd gan chwedlau Cymreig, ac a oeddent yn gwneud y cysylltiad â Chymru.
I ddechrau, roeddem hefyd am wneud ail gam
Mewn gwirionedd, roedd gennym gynlluniau i greu asedau ar gyfer gêm fideo yn seiliedig ar Land of Legends. Gallai hyn fod wedi cynnwys defnyddio cymeriadau, gwrthrychau, neu'r amgylcheddau digidol a'r tirweddau ac ati.
Gwnaethom gais am y ddau gam ar yr un pryd: ymchwilio ac adeiladu
Yn y diwedd, cawsom yr arian ar gyfer y cam cyntaf, sef tua £13,000. Gwnaeth hyn inni ganolbwyntio ar y gwaith ymchwil. Ar y dechrau, roedd yn drueni i beidio â chael yr ail gam wedi'i drefnu, ond dros gyfnod ein prosiect gwnaethom sylweddoli na fyddai hyn wedi bod y peth iawn i ni ei wneud. Mae'r rhan fwyaf o ddatblygwyr gemau yn hoffi naill ai ddylunio eu cymeriadau a'u hasedau eu hunain neu bersonoli asedau sydd ar gael am ddim i'w gwneud yn addas i'r gêm.
Ar yr adeg y gwnaethom ddechrau ein prosiect Clwstwr, roedd gennym dair blaenoriaeth strategol
Roedd y blaenoriaethau hyn yn bethau y gwnaethom geisio eu clymu i mewn i bopeth a wnaethom, gan gynnwys y gwaith ymchwil yr aethom ymlaen i'w wneud. Y rhain oedd: cynrychiolaeth a chydraddoldeb (sy'n golygu gwella mynediad at ysgrifennu creadigol a darllen ar draws y boblogaeth), iechyd a lles (sy'n golygu defnyddio ysgrifennu creadigol fel adnodd i wella lles ac iechyd meddwl pobl), a phlant a phobl ifanc (sy'n golygu ceisio cynyddu hygyrchedd ymhlith plant a phobl ifanc ar gyfer cenedlaethau o awduron yn y dyfodol). Wedi'i lywio gan ein blaenoriaethau, rydym yn rhannu'r prosiect yn ddau brif linyn a llinyn bach.
Roedd y llinyn cyntaf yn cynnwys gwaith ymchwil feintiol
Roeddem am gynnal arolwg o lawer o chwaraewyr rhyngwladol gemau fideo i geisio deall y gynulleidfa honno. Buom yn gweithio gyda chwmni o'r enw Strategic Research and Insight, sydd wedi'i leoli yng Nghaerdydd. Gwnaethom arolwg o tua 1000 o bobl, gan ganolbwyntio ar bedair marchnad: y DU, UDA, yr Almaen, a Japan. Yr unig feini prawf cymhwyso oedd eu bod wedi chwarae gêm fideo ar thema ffantasi yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf. Gofynnwyd llawer o gwestiynau a gwnaethant ddewis atebion o blith llawer o opsiynau.
Gwnaethom ni ddarganfod cymaint
Dangosodd ein gwaith ymchwil fod pobl yn gyfarwydd â rhai o fythau a chwedlau allweddol Cymru, fel y Brenin Arthur a Myrddin. Roedd pobl hefyd yn gyfarwydd â phethau a ysbrydolwyd gan fythau Cymreig, fel pethau o The Lord of the Rings, Game of Thrones a Howl's Moving Castle, ond dim ond 25 o bobl a holwyd a gysylltodd unrhyw un ohonynt â Chymru. Roedd diddordeb yno, ond nid cysylltiad â Chymru, a ddangosodd i ni fod cyfle i wneud rhywbeth.
Dywedodd y rhai a holwyd mai cymeriadau yw'r peth pwysicaf mewn gemau ffantasi, hyd yn oed yn fwy felly na graffeg a’r ffordd maen nhw’n rhyngweithio â’r gêm. Roedd hyn yn galonogol iawn, oherwydd mae'n dangos, pe baem yn datblygu cymeriadau cryf, y byddai'n apelio at y gynulleidfa darged.
Roedd hefyd elfennau stori eraill a oedd yn bwysig i bobl, pethau fel y llên a'r naratif. O ran themâu, cymeriadau a gwrthrychau, dywedodd llawer o bobl eu bod yn hoffi hud, swynion, creiriau, melltithion, seintiau, cyhyraeth, rhyfel ac arfau, cestyll a thyrau – pob un ohonynt yn rhan o fythau a chwedlau Cymru.
Roedd canlyniadau'r gwaith ymchwil yn cyd-fynd â'n blaenoriaethau
Un o'r rhesymau allweddol pam roeddem yn gwneud y prosiect hwn oedd ein bod am gyrraedd cynulleidfaoedd newydd, pobl nad oeddent o reidrwydd yn darllen neu’n darllen llyfrau gan awduron a chyhoeddwyr o Gymru. Roeddem am weld a fyddai defnyddio cyfrwng gwahanol – gemau fideo – yn gweithio, ond roedd yn rhaid i ni hefyd feddwl sut y byddai'n cyd-fynd â'n blaenoriaethau. Er enghraifft, roedd angen i ni ystyried a allai arwain at ymgysylltu â chynulleidfa fwy amrywiol neu gynulleidfa nad ydynt fel arfer yn ymgysylltu llawer â llenyddiaeth. Byddai tua hanner y bobl y gallem o bosibl eu cyrraedd gyda gêm yn disgyn i un o'n nodweddion cleientiaid targed, sy'n wych.
Gofynnom hefyd i bobl nodi rhai o effeithiau chwarae gemau fideo ffantasi, i weld a oedd gorgyffwrdd â'n blaenoriaeth iechyd a lles. Dywedodd llawer fod chwarae gemau yn eu helpu i deimlo'n hapusach, yn eu helpu i ddysgu sgiliau newydd a datblygu rhai sy'n bodoli eisoes ac mae'n ysbrydoli rhai pobl i ysgrifennu eu straeon eu hunain neu ffuglen edmygwyr. Awgrymodd hynny ein bod ar y trywydd iawn gyda defnyddio gemau fideo i ennyn diddordeb pobl mewn ysgrifennu creadigol a llenyddiaeth. Dywedodd 27% y byddent yn cael eu hysbrydoli i ymweld â diwylliant a ysbrydolodd gêm fideo, sy'n ddiddorol o safbwynt twristiaeth lenyddol.
Canolbwyntiodd yr ail linyn ar ddatblygu gemau
Buom yn siarad â datblygwyr o'r diwydiant gemau fideo, yn amrywio o ddatblygwyr bach o Gymru i ddatblygwyr llawer mwy, fel Epic Games (Unreal Engine, Fortnite, Rocket League). Buom hefyd yn siarad ag academyddion a fu'n dysgu ym maes datblygu a dylunio gemau fideo mewn prifysgolion.
Gwnaeth y sgyrsiau ein helpu i weld sut y gallem symud ymlaen pe byddem yn gwneud gêm fideo
Roeddem yn deall mwy am y broses dechnegol o ddatblygu gemau fideo, adrodd straeon a sut mae'r ddwy broses yn gweithio gyda'i gilydd. Mae'r stori yn rhan bwysig iawn o'r broses ddatblygu, yn enwedig gyda datblygwyr llai. Yn aml, dyma'r peth cyntaf maen nhw'n edrych arno.
Roedd chwedloniaeth Gymreig o ddiddordeb, yn enwedig ymhlith datblygwyr Cymru, ond nid yn unig o Gymru. Ond, dywedodd pobl nad oeddent yn gwybod ble i ddod o hyd i'r mythau a sut i ymgysylltu â nhw. Dywedodd un datblygwr wrthym am sut maen nhw'n tynnu o lawer o wahanol lên gwerin, gan gynnwys rhai o destunau yr Emiraethau Arabaidd Unedig, Siberia a rhai Arabeg, ond doedden nhw ddim yn tynnu o chwedlau Cymreig er eu bod wedi'u lleoli yng Nghymru. Efallai y byddent wedi gwneud pe bai mwy o adnoddau a chefnogaeth.
Mae cyrsiau prifysgol yng Nghymru ym maes datblygu gemau a datblygwyr annibynnol Cymru yn uchel eu parch
Fodd bynnag, oherwydd nad oes gan Gymru unrhyw ddatblygwyr gemau mawr sy'n gallu llogi llawer o bobl, nid yw graddedigion o reidrwydd yn aros yng Nghymru; maent yn gadael i fynd i'r stiwdios mwy. Mae'n broblem fawr yma. Arweiniodd hyn at feddwl, pe baem yn datblygu gêm, y gallem o bosibl gynnig cyllid i rywun o un o'r cyrsiau hynny ddatblygu prototeip yn seiliedig ar fythau a chwedlau Cymru, gan ladd dau aderyn ag un ergyd.
Roedd y llinyn olaf yn cynnwys gwaith ymchwil eilaidd i sut mae mythau a chwedlau yn cael eu defnyddio mewn gemau i gyrraedd cynulleidfaoedd penodol
Edrychon ni ar gemau fideo ffantasi a oedd eisoes yn bodoli, pa mor llwyddiannus oedden nhw a sut roedden nhw'n tynnu o fythau a chwedlau. Roedd llawer o gemau yn tynnu o wahanol lên gwerin – gan gynnwys symiau bach o chwedlau, llên gwerin a diwylliant Cymru mewn ffordd gynnil. Er enghraifft, mae gan rai cymeriadau yn The Witcher enwau sy'n tynnu ar y Gymraeg, tra bod gan Assassin's Creed: Valhalla ychydig o ddeialog Gymraeg a chyfeiriadau at Mari Lwyd. Maent yn deillio o Gymru, ond nid yw'r gwreiddiau o reidrwydd yn amlwg i'r chwaraewyr.
Ar ôl gorffen ein prosiect, gwnaethom edrych am gyllid pellach
Gwnaethom gais am gyllid ail gam gan Clwstwr, gyda'r syniad o greu cyfleoedd i ddatblygwyr newydd o Gymru a allai helpu i adeiladu ein prototeip, ond yn anffodus, nid oeddem yn llwyddiannus. Ar ôl cael trafferth dod o hyd i gyfleoedd ariannu mewn mannau eraill, fe benderfynon ni roi’r syniad o’r neilltu am y tro. Gan mai Llenyddiaeth Cymru ydyn ni, dydyn ni ddim yn gwybod llawer am ddatblygu gemau o hyd. Roeddem yn meddwl tybed nad ni oedd y bobl a ddylai fod yn ceisio gwneud hyn.
Nid yw hyn yn golygu bod y gwaith ymchwil Clwstwr a wnaethom yn wastraff amser, serch hynny. Mae bellach gennym ddealltwriaeth ddyfnach o fythau a chwedlau Cymru, yn ogystal â llawer o fewnwelediadau gan y gynulleidfa.
Mae'r prosiect cyfan wedi rhoi hyder i ni fod Land of Legends yn rhywbeth sy'n werth gwneud mwy ag ef
Mae gennym ymwybyddiaeth ehangach o sut y gall pobl ymgysylltu â mythau a chwedlau Cymru, a sut mae hynny'n cysylltu â phethau mwy adnabyddus yn y diwylliant. Mae'n mynd i'r afael â'n nod o annog mwy o bobl i roi cynnig ar ysgrifennu creadigol a'r diddordebau ehangach sydd gennym yn Llenyddiaeth Cymru.
Mae gennym ddiddordeb o hyd mewn gwneud rhywbeth gyda gemau fideo pan ddaw'r cyfle i'r amlwg. Mae gennym well dealltwriaeth o sut mae gemau fideo yn berthnasol i lenyddiaeth ac adrodd straeon. Mae wedi agor drysau i weithgareddau newydd i ni.